Τετάρτη 11 Νοεμβρίου 2009

ΤΟ ΜΑΝΤΟΥΔΙ ΚΙ Η ΜΑΝΤΟΥΔΑ

Την ετυμολογική ερμηνεία του ονόματος Μαντούδι δημοσίευσα αρχικά στο βιβλίο του Αλ. Καλέμη "Ο Κηρέας της Εύβοιας" (εκδ. Κίνητρο, 2001) και αργότερα συνεπτυγμένη στο "Γεωτρόπιο" της Ελευθεροτυπίας (τ. 167, 21-6-2003) με αφορμή ένα οδοιπορικό του Φώτη Μαραζόπουλου στην περιοχή.

Στους ντόπιους είναι διαδεδομένη η άποψη -κάποιος ερευνητής των περασμένων δεκαετιών φέρει την ευθύνη- ότι το όνομα Μαντούδι προέρχεται "από μια ομόηχη τουρκική λέξη και σημαίνει ψωμότοπος". Επί το ακριβέστερον, έχει υποστηριχθεί ότι το όνομα οφείλεται στην τουρκογύφτικη λέξη μα[γκ]ντό (=ψωμί). Μάλιστα, υπάρχει και μία ακόμη άποψη, επίσης διαδεδομένη και ατεκμηρίωτη, που θέλει το Μαντούδι να προέρχεται από το όνομα Mantuko ή Mandugo, το οποίο αποδίδεται σε βενετσιάνικο κάστρο ή σε Βενετσιάνο τοπάρχη.

Κρίνοντας αβάσιμες (για ετυμολογικούς και όχι μόνο λόγους) τις δύο τούτες προϋπάρχουσες εκδοχές, κατέληξα σε μια καθ' όλα εμπεριστατωμένη ερμηνεία, σύμφωνα με την οποία το τοπωνύμιο Μαντούδι είναι λατινογενές και σύνθετο εκ των θεμάτων mant- του ρήματος manto (=παραμένω, διατηρώ) και ud- του επιθέτου udus, -a, -um (=υγρώδης, διάβροχος, νοτισμένος).

Αρχικά το όνομα πρέπει να προσδιόριζε ως επίθετο το ουσιαστικό (θηλ.) humus (=έδαφος, γη, περιοχή): humus mantuda (=τόπος υγρώδης, που κρατάει μονίμως νερά ή υγρασία). Μετά δε από παράλειψη του ευνόητου humus, το επίθετο εξελίχθηκε στο κύριο όνομα Mantuda (Μαντούδα).

Μαντούδα (η) θεωρώ ότι ονομαζόταν όλη η πέριξ του σημερινού Μαντουδίου έκταση, εντός της οποίας υπήρχαν μερικά μικρά χωριουδάκια, ανώνυμοι οικισμοί στην πραγματικότητα, που, ως "παιδιά" της "μάνας" περιοχής, αναφέρονταν συλλήβδην με την κοινή ονομασία Mantudia, ήτοι τα Μαντούδια.

Ένα από αυτά τα Μαντούδια, λοιπόν, φαίνεται πως με τον καιρό επισκίασε τα υπόλοιπα και σταδιακά τα απορρόφησε, έτσι που, διατηρώντας την κοινή ονομασία, αναδείχθηκε τελικά στο... ένα και μοναδικό πλέον Μαντούδι της Μαντούδας.

Να σημειώσω δε ότι το Μαντούδι είναι γνωστό για τον ελώδη (μέχρι πρότινος τουλάχιστον) κάμπο του και για την υγρασία που ανέκαθεν κρατούσε και κρατάει.

Αξιοσημείωτο, επίσης, είναι ότι η περιφέρεια του Μαντουδίου βρισκόταν υπό ενετική κυριαρχία από τον 13ο έως τον 15ο αιώνα, ενώ αργότερα, κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας, μαρτυρείται η ύπαρξη έξι "ανώνυμων" μικρών χωριών στην περιοχή, σε πολύ μικρή απόσταση το ένα από το άλλο.

Εκτός τούτων των στοιχείων, μεγάλο ενδιαφέρον έχει και το γεγονός ότι οι παλιότερος γενιές έλεγαν "τα Μαντούδια" και όχι "το Μαντούδι", γιατί προφανώς στον πληθυντικό θα τους είχε παραδοθεί το όνομα. Ωστόσο, όταν μικρός άκουγα τους γέρους του χωριού μου -τα Ψαχνά εννοώ- να λένε "πάω στα Μαντούδια", νόμιζα ότι το έλεγαν με ειρωνική διάθεση, μάλλον υποτιμητικά για το Μαντούδι. Αλλά τώρα, βέβαια, αποδεικνύεται ότι απλώς... κυριολεκτούσαν.
__________
ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ Η ΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΧΩΡΙΣ ΤΗ ΓΡΑΠΤΗ ΑΔΕΙΑ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΚΤΗ
.

4 σχόλια:

Ana Tapadas είπε...

Já tinha saudades de um post teu!
Excelente explicação. Adorei.
Saudades

Δημητρης Μπαρσακης είπε...

Γεια σου Ana. Σ' ευχαριστώ και σου υπόσχομαι ότι αύριο ή μεθαύριο θα δημοσιεύσω (post) κάτι που πιστεύω θα σου αρέσει ιδιαίτερα. Και θα σου το αφιερώσω.

*Όμως, πώς τρέχει έτσι σαν τρελός ο χρόνος;

Yannis Zabetakis είπε...

το επόμενο κείμενο σου πρέπει να έχει τίτλο

το μαντούδι και η σάρκα

[σάρκα από το σάρκο και
σάρκο από την λάρκο]

Δημητρης Μπαρσακης είπε...

Έμμονη ιδέα με τη ΛΑΡΚΟ!
Σκαλιστήρης και Παπαστρατής είναι οι ευεργέτες της περιοχής Μαντουδίου.
Αλλά ας μείνουμε στην ποίηση των λέξεων, να σώσουμε τη λίγη ομορφιά που απόμεινε.