Σάββατο 12 Ιουλίου 2008

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΡΙΚΑΚΗΣ (1)

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΚΑΙ ΑΛΛΑ ΣΥΝΑΦΗ.
Για το ποιος ήταν ο Δημήτρης Ρικάκης ως άνθρωπος, θα αναφέρω μόνο ένα σύντομο διάλογο που είχαμε σχετικά με τις... μύγες, κι ο καθένας θα καταλάβει. Ήταν καλοκαίρι και παραπονιόμουν για τις τόσες μύγες στο σπίτι μου. Είμαι συνέχεια με τη μυγοσκοτώστρα στο χέρι, του είπα. Χρησιμοποιείς μυγοσκοτώστρα; μου λέει ξαφνισμένος. Δεν θεωρείσαι πια φίλος! Μα τι να κάνω, δικαιολογήθηκα εγώ, γεμίζει το σπίτι. Να ανοίξεις, να βγουν έξω τα παιδιά! μου απάντησε ξερά και γύρισε αλλού το κεφάλι...


Ο Δημήτρης Ρικάκης στα μέσα της δεκαετίας του '80.

Έμενε από το 1990 στην Κήρινθο, στο χώρο που του είχε παραχωρήσει η κυρία Μαίρη Αβέρωφ. Τον γνώρισα στις αρχές του 1995 κι από τότε κάναμε συστηματικά παρέα, με γλέντια πάντα, αλλά και μεγάλους καβγάδες φιλοσοφικού χαρακτήρα. Μόλις πέρσι δε, επτά χρόνια μετά το θάνατό του, αξιώθηκα να συντάξω το παρακάτω βιογραφικό του:

Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1925. Τελείωσε το Λεόντειο Λύκειο και φοίτησε στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, την οποία εγκατέλειψε κατά το τελευταίο έτος των σπουδών του. Φοίτησε αργότερα στην Ακαδημία Εφαρμοσμένων Τεχνών της Βιέννης και στο Σεμινάριο Reinhardt. Εργάστηκε ως σκηνογράφος θεάτρου πρόζας στην Αυστρία (Βιέννη, Λιντς) και στη Γερμανία (Βρέμη, Hofsaale).
Επιστρέφοντας στην Ελλάδα, ασχολήθηκε επαγγελματικά με το διαφημιστικό σχέδιο, χωρίς ποτέ να συμβιβαστεί με τον ελεγχόμενο ρόλο του διαφημιστή και την «ηθική» του καταναλωτισμού. Για ένα μεγάλο διάστημα διέμενε στην Άνδρο, όπου αφοσιώθηκε στο γράψιμο και τη ζωγραφική. Αποφάσισε τέλος να αφήσει την Άνδρο και το 1990 εγκαταστάθηκε στην Κήρινθο της Εύβοιας, όπου συνέχισε το δημιουργικό του έργο ως το 2000, που έφυγε από τη ζωή.
Στην Κήρινθο ο Δημήτρης Ρικάκης βρήκε την πατρίδα που χρόνια έψαχνε, το γαλήνιο φυσικό περιβάλλον και τις ζεστές καρδιές των απλών ανθρώπων, οι οποίοι τον αγάπησαν σαν δικό τους άνθρωπο. Πάνω απ' όλα τον χαρακτήριζε η ειλικρίνεια, η σεμνότητα και η ανιδιοτέλεια. Ρομαντική φύση, βαθύς οραματιστής και μαχητικός ιδεολόγος, υπηρέτησε με το έργο του και τη στάση ζωής του τα μεγάλα πανανθρώπινα ιδανικά, στηλιτεύοντας συγχρόνως τα φαινόμενα αλλοτρίωσης της σύγχρονης κοινωνίας.
Έγραψε διηγήματα, μυθιστορήματα και δοκίμια, ενώ ζωγραφικά του έργα εξέθεσε σε μεγάλες γκαλερί της Αθήνας και του εξωτερικού. Έχουν εκδοθεί τα βιβλία του:
«Ο αντιπρόσωπος» (Χατζηνικολής, 1981)
«Τα φανάρια του Ταλ» (Εστία, 1986)
«Τα Μικρά» (Γαβριηλίδης, 1991)
«Προσωπικό Εγκυκλοπαιδικό Λεξικό» (Εστία, 1992)
«Ο άρχων της νυκτός» (Χατζηνικολής, 1996)
«Τππελκαόπ» (Γαβριηλίδης, 1999).
Πέραν των εκδοθέντων έργων του, άφησε πίσω του και αρκετά αδημοσίευτα, άλλα ολοκληρωμένα και άλλα ημιτελή, όπως η «Διαλεκτική Ι και ΙΙ», το «Ημερολόγιο», η «Ιδανική κοινωνία», η «Κάθαρση - Δοκίμιο κοινωνικής φυσιολογίας» και δύο που έγραψε λίγους μήνες πριν φύγει (2000), τιτλοφορούμενα «Δύο μεγάλα αμαρτήματα από δύο μεγάλους» και «Ο χώρος».

Ο Δημήτρης Ρικάκης στα μέσα της δεκαετίας του '70.

Αλλά ας απολαύσουμε και τον ίδιο τον Ρικάκη να... αυτοβιογραφείται. Πρόκειται για ένα κείμενο που δημοσίευσε, αντί του τυπικού βιογραφικού, στο οπισθόφυλλο του βιβλίου του "Επίτομον Εγκυκλοπαιδικόν Προσωπικόν Λεξικόν", το 1992:

Ο Δημήτριος Ρικάκης διήλθε την βρεφικήν ηλικίαν σε τρομώδη κατάσταση και υπέρμετρον αγάπην, που του επροξένησεν ανεξάλειπτα τραύματα μεταφυσικού χαρακτήρος. Την εφηβείαν εβίωσε μακράν των γραμμάτων ως υποτελής εις τας οικογενειακάς και εν γένει παιδαγωγικάς εντολάς, μεταξύ πραγματικότητος και ουτοπίας. Εφοίτησεν εις το εθνικόν Καποδιστριακόν Εδωδιμοπωλείον, εις την Ιατρικήν Σχολήν, αλλ' εγκατέλειψε αυτήν τελειόφοιτος, διαφωνήσας με τον τρόπον ασκήσεως της Ιατρικής Επιστήμης, καθ' ο «Ιπποκράτειος». Μνημονευθήτω ότι, από καιρού εις άλλον, ήσκησε ποικιλα όσα επαγγέλματα ή λειτουργήματα, οίον το του τυπογράφου, του δοκίμου ιερέως, του οπλίτου, αλλά και του αξιωματικού, του υπαλλήλου εταιρείας οίνων και οινοπνευμάτων, του βοηθού διευθυντού τουριστικού γραφείου εν τη αλλοδαπή, του οξυγονοσυγκολλητού εν ναυπηγείοις, του Γ΄ μηχανικού εμπορικών πλοίων, του ανέργου, του μυστικιστού και άλλων, κυρίως όμως του φαντασιοσκόπου, ουδεμίαν, φευ, εξ όλων αυτών εμπειρίαν χρήσιμον αποκτήσας, ει μη μόνον άμετρον πικρίαν και θλίψιν... Επεδόθη εις την Τέχνην εις τας Τευτονικάς χώρας, καλύψας δια της Σκηνογραφίας τας αείποτε μεταφυσικάς του αγωνίας, με λαμπράς επιδόσεις εις τον χώρο της ανευθυνότητος. Επιστρέψας εις τα πάτρια, επεδόθη εις το διαφημιστικόν σχέδιον, πλην απεποιήθη τούτο συντόμως, θεωρήσας αυτό εγκληματικήν πράξιν διαφθοράς των συνανθρώπων του. Τέλος, εγκατέλειψε τον συμβατικόν πολιτισμόν και απομακρυνθείς εις την ύπαιθρον, επεδόθη εις την, δια του γραπτού Λόγου, απολογητικήν του κλίσιν εν ηρεμία και μονώσει, εν μελήματι καταγγελίας του εν γένει βλακώδους κατεστημένου της ιδιαζόντως απεχθούς εποχής του παρόντος. Απέθανεν τέλος εν γαλήνη ουδέν εκπληρώσας, ως "χρησιμάχρηστος" νοσταλγός του "Κοινού Νοός".

Ιδού, όμως, και το "καθωσπρέπει", συμβατικό βιογραφικό του σημείωμα, που χρησιμοποίησε κάπου στις αρχές της δεκαετίας του '70, ελληνιστί και αγγλιστί (κατά την έκφραση του ιδίου):




Ο Δημήτρης Ρικάκης ήταν γόνος ονομαστής οικογένειας στρατιωτικών, μόνο που αυτό το αποσιωπούσε παντελώς... Αξιωματικός ήταν ο πατέρας του Αντώνιος Δ. Ρικάκης, όπως και ο παππούς του Δημήτριος Α. Ρικάκης, ενώ ο προπάππος του Αντώνιος Ι. Ρικάκης, ο οποίος καταγόταν από την Κρήτη, εξελέγη βουλευτής και εν συνεχεία διετέλεσε υπουργός Δικαιοσύνης και Οικονομικών στις Κυβερνήσεις Κουμουνδούρου, καθώς και πρόεδρος της Βουλής δύο φορές.

Παρά ταύτα, ο Ρικάκης δεν έτρεφε καμία συμπάθεια στους στρατιωτικούς και πολιτικούς γενικώς, και από νεαρή ηλικία στράφηκε στις τέχνες και τα γράμματα, μέσω των οποίων πρόβαλε τις φιλειρηνικές του αντιλήψεις και την αντίθεσή του σε κάθε μορφή βίας.

Στην πορεία των αναζητήσεών του, γνωρίστηκε με σημαντικές προσωπικότητες του πνεύματος, κυρίως κατά την περίοδο που σύχναζε στο "Βυζάντιον", στη Δεξαμενή του Κολωνακίου, όπου μεταξύ των θαμώνων ήταν ο Οδυσσέας Ελύτης, ο Μάνος Χατζιδάκις, ο Γιάννης Τσαρούχης, ο Μάνος Κατράκης και πολλοί ακόμη επώνυμοι συγγραφείς και καλλιτέχνες. Από αυτή ήδη την εποχή, τον συνέδεε στενή φιλία με τον ποιητή και συγγραφέα Νάνο Βαλαωρίτη, με τον οποίο είχε συνεργαστεί στο πρωτοποριακό περιοδικό "Πάλι". Εγκάρδιοι φίλοι του ήταν, επίσης, ο ζωγράφος Φρέντυ Κάραμποττ, ο ποιητής Νίκος Φωκάς, ο συγγραφέας Πάνος Σπηλιωτόπουλος, ο συγγραφέας και δημοσιογράφος της Deutche Welle Άλεκ Σχινάς, ο συγγραφέας και κριτικός λογοτεχνίας Ρένος Αποστολίδης, ο θεατρικός συγγραφέας Ιάκωβος Καμπανέλλης, ο ποιητής Τάσος Δενέγρης, η ηθοποιός Αντιγόνη Βαλάκου κ.ά. Πάντως, τη μεγαλύτερη αδυναμία φαίνεται πως είχε στον Γιώργο Μακρή, μια σπάνια προσωπικότητα, έναν πραγματικό φιλόσοφο, όπως έλεγε. Ίσως κι επειδή ο Μακρής έφυγε πρόωρα, δίνοντας ο ίδιος τέλος στη ζωή του...


Οι φωτογραφίες του Γιώργου Μακρή στο σπίτι του Ρικάκη στην Κήρινθο.


Στο εξωτερικό, στη Γερμανία και την Αυστρία συγκεκριμένα, σκηνογράφησε σημαντικές θεατρικές παραστάσεις, αποσπώντας τα εγκώμια της κριτικής, αλλά και κορυφαίων θεατρικών συγγραφέων, όπως ο Ζαν Κοκτώ. Ανάλογη επιτυχία είχαν και οι εκθέσεις ζωγραφικής του, ιδιαίτερα εκείνη της Φρανκφούρτης, το 1961.



Η εφημερίδα "Αθηναϊκά Νέα" είχε τότε κάνει μια σύντομη αναφορά σε αυτή την έκθεση, θετική μεν, αλλά με ανακρίβειες, πράγμα που ανάγκασε τον Ρικάκη να στείλει επιστολή στην εφημερίδα, όπου μεταξύ των άλλων σημείωνε: Εις την έκθεσίν μου δεν παρουσίασα "ελληνικά τοπεία", ουδέ "μυθολογικάς σκηνάς". Εκτός σκηνογραφιών επί εσχάτως πραγματοποιηθέντων κατά το παρελθόν θεατρικών έργων, τα έργα μου συνίσταντο, αναφορικώς προς την Ζωγραφικήν, εκ πινάκων υπερρεαλιστικής ζωγραφικής, εκ μελετών επί της κλασσικής φλαμανδικής τεχνοτροπίας, εξ έργων αφηρημένης τέχνης και εξ ενίων κατά το ήμισυ tachiste (...).

Παράλληλα, όμως, με την τέχνη και τη συγγραφή, δεν έπαψαν ποτέ να τον απασχολούν και τα ιατρικά θέματα. Είχε, μάλιστα, αναπτύξει μια δική του θεωρία για την αντιμετώπιση του καρκίνου, από τον οποίο τελικά νικήθηκε, ύστερα από δεκάμηνη μάχη.



Μια αγαπημένη ενασχόληση του Ρικάκη, κατά τα τελευταία χρόνια της ζωής του, ήταν ο σχεδιασμός προκηρύξεων με εμπρηστικά συνθήματα, τις οποίες μοίραζε προς κάθε κατεύθυνση. Πίστευε ότι οι απλοί άνθρωποι, αν το θελήσουν πραγματικά, μπορούν να ανατρέψουν τη "νομιμοποιημένη" αδικία του κόσμου μας.


Υποστήριζε δε ότι η ανθρώπινη φύση έχει χάσει το δρόμο της και λειτουργεί παρανοϊκά, επιλέγοντας τη βία και τον πόλεμο, αντί της αγάπης και της ειρήνης. Σύμφωνα με τη θεωρία του, ο σύγχρονος άνθρωπος είναι αποτέλεσμα ενός... γενετικού λάθους. Μόνον έτσι εξηγείται η εγκληματική του δράση εναντίον του είδους του και του Πλανήτη ολόκληρου.

Έναν περίπου μήνα πριν φύγει, κι ενώ ήταν κατάκοιτος, μου ταχυδρόμησε δακτυλογραφημένα δύο μικρά βιβλία που έγραψε στο κρεβάτι του πόνου. Στο ένα από αυτά, με τον τίτλο "Δύο μεγάλα αμαρτήματα από δύο μεγάλους", προσεγγίζει υπό άλλη γωνία δύο σπουδαία λογοτεχνικά έργα, τον "Δον Κιχώτη" του Θερβάντες και τον "Πινόκιο" του Κολλόντι, αποκαλύπτοντας και καταγγέλλοντας την... ακύρωση του Ονείρου, την οποία διέπραξαν οι δύο συγγραφείς, ο ένας "προσγειώνοντας" τον Δον Κιχώτη και ο άλλος "νουθετώντας" τον Πινόκιο. Κι ύστερα από τούτη την καταγγελία του, έκλεισε τα μάτια του, αμετανόητος οραματιστής ως την τελευταία στιγμή...

[Κατά την περίοδο που έμενε στην Αυστρία και περί τα τέλη της δεκαετίας του '50, απέκτησε την κόρη του Ιφιγένεια, καρπό ενός γάμου που δεν είχε μεγάλη διάρκεια]

Και... "τζουμ τριαλαριλαρό, βάρκα γιαλό", το τραγούδι που ξεκινούσε κάθε φορά σε κατάσταση ευθυμίας, στις ταβέρνες της Κηρίνθου και της Κρύας Βρύσης, κι όλοι ένα γύρω ακολουθούσαν... "γεια σου Ρικάκη... γεια σου ρε Δημήτρη!".



ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ Η ΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΚΑΙ Η ΚΑΘ' ΟΙΟΝΔΗΠΟΤΕ ΤΡΟΠΟ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗ ΤΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ ΚΑΙ ΤΩΝ ΕΙΚΟΝΩΝ ΧΩΡΙΣ ΤΗΝ ΕΓΓΡΑΦΗ ΑΔΕΙΑ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΚΤΗ - ΕΚΔΟΤΗ.

2 σχόλια:

Princess είπε...

Τι μαθαίνει κανείς τελικά.. Κι αυτος ο ανθρωπος, πηγε και σχεδίασε το παπουτσι του Μουγερ που αποτέλεσε τον δικό μου παιδικό εφιάλτη.. αλλα θα μου πεις, το παπούτσι της ταμπέλας σχεδίασε... για τα εκτρώματα που μου αγόραζε η μαμά μου δεν είχε καμμιά ευθυνη! (και κατι μου λεει οτι ουτε και κεινου θα του αρέσανε!) Σε ευχαριστω!

Ανώνυμος είπε...

hey your blog design is very nice, clean and fresh and with updated content, make people feel peace and I always enjoy browsing your site.

- Norman